Refleks -
Ekonomi Gazetecileri Derneği (EGD) kamu-özel işbirliği (KÖİ-PPP) projelerini irdeleyen bir seminer düzenledi. Kamu Özel İşbirliği Projeleri Araştırma Merkezi’nin ev sahipliğinde yapılan seminerde EGD üyelerine yönelik yapılan özel sunumun ardından akıllardaki sorulara yanıt arandı. Seminerde KÖİ projelerinin tarihi ve günümüzdeki uygulamalarına ilişkin bir sunum yapan Kamu Özel İşbirliği Projeleri Araştırma Merkezi Başkanı Dr. Eyüp Vural Aydın, iki saati aşkın süre boyunca soruları yanıtladı. KÖİ projelerinin süreçleri, aksayan yönleri, alınması gereken tedbirler, başarılı KÖİ projelerinin hayata geçirilmesi için atılması gereken adımlar, ülke olarak sağlanan kazanımların bir ihraç ürünü olarak değerlendirilmesi gibi konuların işlendiği seminerde KÖİ modeli; KÖİ projelerinin tarihi ve neden ihtiyaç duyulduğu, dünyadaki ve Türkiye’deki uygulamaları, doğru bilinen yanlışlar gibi başlıklarda ele alındı.
SÜRE VE MALİYET AŞIMLARI TERCİH NEDENİ
Dr. Eyüp Vural Aydın’ın verdiği bilgilere göre, KÖİ modelinin dünyada tercih edilmesinin temel iki nedeni var: Süre aşımı ve maliyet aşımı. Birleşik Krallık’taki 39 büyük altyapı projesi incelendiğinde geleneksel modelde yüzde 17 süre artışı, yüzde 47 de maliyet artışı tespit edildi. KÖİ modeli ile bu projeler hayata geçirildiğinde ise yüzde 4 süre artışı ve yüzde 22-24 maliyet artışı oluyor. Yine Birleşik Krallık Ulusal Denetim Ofisi 2003-2005 proje incelemesine göre geleneksel modelde projelerin yüzde 30’u zamanında tamamlanırken, bu oran KÖİ modelinde yüzde 76’ya çıkıyor. Avrupa Yatırım Bankası 2000-2008 projeleri incelemesinde de KÖİ modeli ile yapılan 200 projenin yüzde 85’i zamanında faaliyete geçti. Maliyet anlamında bakıldığında da Birleşik Krallık Ulusal Denetim Ofisi 2003-2005 proje incelemesine göre, geleneksel modelde projelerin yüzde 27’si bütçe dâhilinde olurken; KÖİ’de bu oran yüzde 78’e çıkıyor. Yani bütçe aşımı çok daha az. Avrupa Yatırım Bankası 2000-2008 projeleri incelemesine göre de, KÖİ modeli ile yapılan 200 projenin yüzde 80’i bütçe dâhilinde faaliyete geçti.
ÇİN VE HİNDİSTAN ÖN PLANDA
Dünya Bankası 2021 KÖİ raporuna göre, 2021 yılı boyunca dünya genelinde gerçekleşen KÖİ proje (240 proje) yatırımları 2020 yılına oranla yüzde 49 artarak 76,3 milyar dolar seviyesine ulaştı. Çin, 2013-2020 boyunca 1934 KÖİ projesini hayata geçirdi. Hindistan da 2004-2020 boyunca 1128 KÖİ projesini devreye aldı. Peki, Türkiye’deki durum nedir? Dr. Eyüp Vural Aydın’ın EGD’ye yaptığı sunumda yer alan bilgilere göre; otoyol projeleri olarak sözleşmesi tamamlanan toplam 9 tünel/otoyol (yatırım tutarı 22,8 milyar dolar), hastane projeleri olarak toplam 30 bin 607 yataklı, 5 bin 189 yoğun bakım üniteli, 1085 ameliyathaneli 12 entegre sağlık kampüsü, havaalanı projeleri olarak toplam yatırım tutarı 19 milyar dolar olan 12 havaalanı yapıldı. 1984-2022 arasında KÖİ ve Yap-İşlet Devret olmak üzere toplamda 257 projeye hayata geçti. Bunların toplam büyüklüğü 84 milyar dolar. Ancak buna havalimanı gibi imtiyazlar da eklenince 165 milyar dolarlık bir ekonomik büyüklükten söz edilebiliyor.
YORUMLAR