Adana, eskiden Türkiye’nin en büyük sanayi merkezlerinden biriyken, 1980’lerin sonundan 2000’lerin başına kadar ciddi bir gerileme yaşadı. Sanayinin İstanbul dışındaki şehirlere kaydırılması planlandı. Sanayi yerine yüksek katma değerli hizmet sektörünün gelişeceği beklentisi İstanbul dışında pek tutmadı. Adana da bu durumdan olumsuz etkilendi ve sağlıksız bir büyüme yaşadı. Tekstil sektöründe Çin ve Hindistan’ın rekabeti sert hissedildi ve Adana da bundan payını aldı.
Adana’da sanayide çeşitlenme olsa da yüksek katma değerli sektörlerde maalesef büyük bir atılım gözlenmedi.
Adana’nın güncel verilerine göre, 2024 yılında 3 milyar 45 milyon dolar ihracat gerçekleştirilmiş. Bu rakam, Adana’nın bulunduğu Jeo-stratejik konumuna rağmen (limanlara yakınlığı, kara ve demir yolu bağlantıları) yetersizdir. Çok daha yüksek olabilirdi ve de olabilir. İhracat artışının istenilen seviyede olmamasının en önemli nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
Yüksek Katma Değerli Üretimin Yetersizliği: Başta tekstil olmak üzere Adana’nın güçlü olduğu geleneksel sektörlerde Uzak Doğu ülkelerinden (Özellikle Çin ve Hindistan) kaynaklı baskın rekabetinde kâr marjları hayli düşmüş durumda. Yalın (ileri) teknolojiye dayalı, yüksek katma değerli sektörlerde yeterli yoğunlaşmanın sağlanarak küresel rekabette güç artırılabilir.
Nitelikli İş Gücü Eksikliği: Adana’nın ihracat artışında karşılaştığı en büyük engellerden biri… Yalın teknolojiye dayalı ürünlerin üretimi nitelikli mühendisler, teknikerler ve donanımlı ara eleman insan gücünün olması ile mümkündür. Ancak bu şekilde uluslararası pazarlara erişim kolaylaşabilir. Bölgede sanayiye yönelik yetişmiş iş gücünün az olması, yüksek teknoloji ve inovasyon odaklı üretimi zorlaştırıyor. Üniversite-sanayi iş birlikleri istenilen seviyede değil. Adana’da meslek liseleri ve üniversiteler sanayiye yönelik eğitim veriyor olsa da bu programlar genellikle teorik ağırlıklı. Pratik uygulamalar, sanayiyle iç içe yürütülen staj ve mesleki gelişim programları yeterince yaygın değil. Özellikle dijitalleşme, otomasyon ve endüstri 4.0 alanlarında donanımlı teknik personel eksikliği hissediliyor. Sanayide dijitalleşme, otomasyon ve yapay zekâ gibi yeni teknolojiler hızla gelişirken, Adana’daki iş gücü bu değişime yeterince ayak uyduramıyor. Eğitimli teknik personel ve dijitalleşmeye uyum sağlayabilecek mühendis açığı var. Şirketler çalışanlarını geliştirmek için iç eğitim programları oluştursa da bu çabalar sektörün genel ihtiyacını karşılamaya yetmiyor.
Adana’da Çukurova Üniversitesi ve Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi gibi kurumlar önemli bir akademik potansiyele sahip. Ancak bu kurumların sanayi ile iş birliği etkili bir sistematik içinde yürütülmüyor. Üniversite öğrencilerinin ve akademisyenlerin sanayiye entegrasyonu sınırlı. Şirketler, akademik araştırmalarla doğrudan bağlantı kurmada zorlanıyor. Ayrıca, Adana’da yetişen nitelikli mühendisler ve teknikerler daha fazla fırsat ve yüksek maaş için İstanbul, Ankara veya yurtdışına yöneliyor. Bölgede iş imkânları olsa bile, maaşlar ve çalışma koşulları istenilen düzeyde olmadığı için yetenekler elde tutulamıyor.
Sonuç olarak, ‘Üniversite-Sanayi’ iş birliğinin ortak proje, teknik geziler ve staj programları ile güçlendirilmesi lazım. Sanayinin ihtiyaçlarına yönelik eğitim müfredatları oluşturulmalı. Özellikle yazılım, veri analitiği, robotik, otomasyon gibi alanlarda meslek liseleri ve üniversitelerle ortak programlar geliştirilmeli. Nitelikli çalışanları bölgede tutacak teşvikler sağlanmalı. İyi maaş politikaları, kariyer gelişim fırsatları ve sosyal destekler artırılmalı.
Bu konular üzerinde daha derinlemesine çalışılırsa, Adana sanayisi yüksek katma değerli üretime geçebilir ve ihracatını arzu edilen seviyeye çıkartabilir.
YORUMLAR