Tarım ve hayvancılığa gençler de girmeli

Başar ŞEKER / Refleks

 Yaşar Sekizkardeş, İstanbul’da pastacılık sektöründe faaliyet gösteren Merhaba Gıda’nın sahibi. 2004’te adım attığı MÜSİAD’da Gıda Tarım ve Hayvancılık Sektör Kurulu Başkanlığı görevini ise 2016 yılından bu yana sürdürüyor.

Refleks’in sorularını yanıtlayan Yaşar Sekizkardeş, tarımda girişimciliğin özendirilmesi, yapısal sorunların giderilmesi, katma değeri yüksek ürünlere ağırlık verilmesi başta olmak üzere, sektörle ilgili tespit ve önerilerini paylaşırken, gençlerin önemine de dikkat çekti. Hayvancılık alanında verilen destekleri alanların yaş ortalamasının 51 olduğunu vurgulayan Yaşar Sekizkardeş, bu tablonun değişmesi gerektiğine vurgu yaptı.

 KATMA DEĞER ALAMIYORUZ

- Türkiye’de gıda, tarım ve hayvancılık hangi seviyede? Hak ettiği yerde mi?

Ülkemizdeki tarımsal büyüklüğü incelediğimizde öteden beri gittikçe azalan tarımsal işgücüne katılım ve tarımla uğraşan kişi sayısının yanında, gittikçe artan tarımsal katma değer üretiminin görülmesine karşın GSMH içinde tarımın payının azalarak toplam tarımsal üretimin değerinin arttığı görülmektedir. 2002 yılında 250 milyar dolar olan GSMH’nin içindeki tarımın payı yüzde 10 ile 25 milyar dolar civarında olduğu halde, 2017’de bu pay yüzde 7,4’e düşmüş, ancak toplam GSMH içindeki tarımın değeri 64 milyar dolara ulaşmıştır. TL bazındaki değeri bir önceki yıla göre yüzde 6 büyüyen tarımsal üretimin payının son 15 yıl içerisindeki artışının yavaşladığı görülmektedir. Tarımsal büyümenin değer olarak büyümesinin yanında aynı oranda üretim miktarı olarak büyümediği görülmektedir.

 SERMAYE KAYIPLARI YAŞANIYOR

- Tarım ve hayvancılığa dayalı sanayide ülkemiz ne durumda? Yeterli yatırım var mı?

Ülkemizde tarım ve hayvancılık ile ilgili üretimin işlendiği gıda sanayiin son yıllarda hem miktar hem kapasite olarak büyümekte olduğu görülmektedir. Ancak gıda sanayii tarımsal ve hayvansal üretimin önündeki sıkıntılardan uzak ve tek taraflı olarak daha çok gıda sanayiinin ürettiği işlenmiş ürünlerin maliyet-fiyat analizini yapmasına karşın üreticinin ürettiği hammaddenin fiyat-maliyet oranının hesaplanmadığı görülmektedir. Bu, gıda sanayiinin ihtiyaç duyacağı hammaddenin arzına olumsuz yansıması ile sonuçlanmaktadır. Bu sonuç hem üretici olarak hem de gıda sanayicisi girişimci/yatırımcının sermaye kayıplarına neden olmaktadır.

Havza bazlı üretim modeline acilen geçilip kâğıt üzerinde olan modelin acilen ülke ihtiyaçları ve katma değerli şekilde ihraç edebileceğimiz ürünlerin üretilmesine hem destek hem de diğer kazanımlarla teşvik edilmesini yasal mevzuatlarla uygulamaya almalıyız. Yıllar itibariyle azalan arazi büyüklüğü ortalaması son yıllarda çıkarılan yasa ile azalması durdurulmuş; ama yeterli tarımsal büyüklüklerin altında olması ekonomik işletme seviyesinden uzaktır. Acilen bu küçük arazilerin birleştirilmesi ve birleşmeye teşvik ettirilmesi gerekmektedir. Bu konuda TOKİ benzeri özel yetkilere sahip bir kurum oluşturulmalıdır.

Hayvancılık üretiminde yaklaşık 3 milyon işletmenin hayvancılık işletme büyüklüğü ortalaması 7 hayvan olduğu, bu sonucun asla hedeflenen amaca yeterli işletme büyüklüğü olmadığı, hem bir kilo karkas etin hem de bir litre sütün maliyetine olumsuz etki yaptığı görülmektedir. Acilen hayvancılık işletmelerinde toplulaştırma modeline geçilerek işletme büyüklüğü ortalamasının ilk etapta 20, daha sonra 40 hayvan ortalamasına çıkartılması gerekmektedir. Hayvancılık işletmeleri sayısının 1 milyon seviyesinde tutulması gerekmektedir.

 GENÇ YATIRIMCILARA İHTİYAÇ VAR

- Gıda, tarım ve hayvancılık, özellikle genç girişimciler için cazip alanlar mı?

Hayvancılık alanında verilen destekleri alanların yaş ortalamasının 51 olduğu dikkate alındığında genç yatırımcılara olan ihtiyaç daha çok görülecektir. Tarım ve hayvancılık alanında yatırımcı olarak ve üretim yapmak isteyen genç girişimcileri ikiye ayırmak gerekmektedir. Bu alanlarda üretim yapacak genç çiftçilerin desteklenmesine devam edilmesi, özellikle hayvancılık projelerinde genç çiftçilere aynı zamanda eğitimlerin de verilmesi gerekmektedir. Girişimci olacak yatırımcıların KOBİ kapsamında değerlendirilip küçük ve orta boylu işletmecilere sağlanan desteklerden faydalandırılması gerekmektedir. Bu aşamada hem genç çiftçi hem de genç girişim yatırımcı adayının öncelikle yapmak istediği sektörde sertifika eğitiminden geçirilip gelişigüzel olmayan değerlendirme sayesinde kazanılacak sertifika ile desteklemelere aday kabul ettirilmelidir.

 - Devletin verdiği destekler yeterli mi?

Bakanlığın son yıllardaki hibe destekleri ile tarım, hayvancılık ve gıda sanayii için çok büyük yatırımlar yapılmıştır. Ancak bu yatırımların hibe aşamasındaki fizibilite çalışmasının yeterli doğrulukta yapılmadığı görülmektedir. Zira hibe yatırımlarının önemli bir kısmının atıl duruma düştüğü görülmektedir. Üretime yönelik olan özellikle hayvancılık işletmelerinin ise yasal 5 yıl sınırında bile çalışamadan boş olarak tutulduğu görülmektedir. Bakanlık, özellikle bu gibi işletme yatırımlarının acilen yatırım ve faaliyet konusuna uygun olarak yeniden devam etmesi için acil eylem planı başlatmalıdır.

 - Sizce gıda, tarım ve hayvancılıkta en çok gelecek vaat eden alanlar hangileri?

Hem tarımsal hem de hayvansal üretim alanlarının ki özellikle organik tarım ve iyi tarım sertifikalı üretimin özendirilmesi projeleri geleceğin öncelikli üretim modelleri olacaktır.

 TARIM VE HAYVANCILIK İÇİN ÖNLEM ÖNERİLERİ

MÜSİAD Gıda Tarım ve Hayvancılık Sektör Kurulu Başkanı Yaşar Sekizkardeş, tarım ve hayvancılık sektörleri için alınabilecek önlem önerilerini şöyle sıraladı:

·        Arazi toplulaştırmasına ağırlık verilmeye devam edilmelidir.

·        Hayvan toplulaştırması projeleri acilen modellenmelidir.

·        Desteklenme modelleri havza bazlı üretimlere öncelik verecek ve teşvik edecek şekilde düzenlenmelidir.

·        Özellikle genç çiftçi ve yatırımcılardan başlanmak üzere tarımsal ve hayvansal üretim eğitim sertifikaları verilip bundan sonra sertifika proje öncesinde aranması gereken ön şart kabul edilmelidir.

·        Süt / et korelasyonuna göre süt ve karkas et fiyatlarının prim veya desteklerle taban fiyat açıklaması modeline, kurul toplantısı beklenmeksizin bakanlık tarafından tek taraflı karar verilmelidir.

·        Bitkisel üretim için gıda sanayii veya bitkisel ürün işleyen fabrikalara hammaddelerin direkt üretici eliyle ya da en azından TMO marifetiyle ulaştırılması sayesinde hem gıda ürünü maliyetlerinde düşüşler sağlanacak hem de üretici desteklenmiş olacaktır.

·        Hayvansal üretimde tüm Türkiye’de, özellikle kasaplık canlı hayvanların kesim işlemleri ESK eliyle yaptırılmalıdır. Bu şekilde hem fiyat istikrarı hem de kontrolleri daha güvenli yapılabilecektir.

·        Bölgesel ve köy bazlı büyük hayvancılık ve tarımsal işletmelerin yaygınlaştırılması amacı ile pilot işletmeler hayata geçirilmelidir. Mevcut olanlardan istifade olunmalı ve bunlar desteklenmelidir.