12 yıl öncesini bugün gibi
hatırlıyorum. Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ham Petrol Boru Hattı’ndan petrolün
aktığını ilk gören gazetecilerden biriydim.
O gün birçok kesim farklı
hayaller kurdu. “10 yıla kalmaz bu bölgede rafineriler faaliyete geçer” diyen
de oldu, 'petrol borsasının, dünya petrokimya üssünün Ceyhan olacağını' anlatan
da…
Doğrusu benim hayalim daha
ayakları yere basan türdendi. 10 yılda petrokimya sektörünün üssü olmak sadece
yazarken kolay olabilir. Hazar petrolünü dünya pazarlarına ham olarak sunacak
bir projede hemen yüksek katma değer beklentisi gerçekçi olamazdı.
Olmadı da nitekim. Geçen 12
yılda ham petrolün işlenmesine yönelik bırakın rafineriyi, bir tek kimya tesisi
kuramadık. Botaş International Limited (BIL) tesisleri bir musluktan öte gitmedi.
Türkiye coğrafyasında yüzlerce kilometrelik boru hattından ham petrol Ceyhan’a
geldi, gemilere yüklenip gitti.
Düşüncem şuydu:
“Petrokimya tesisleri
yapılıncaya kadar bu bölgede onlarca tersane faaliyete geçer. Çünkü petrol
taşıyacak, irili ufaklı ayda 60 gemi kıyılarımızda olacak. Bu gemilerin sadece
bakım onarımı için bile Yumurtalık’ta onlarca tersane kurulur.”
Nitekim 2007’de gemi inşa
sektöründe Akbaşoğlu Grup, Yumurtalık Serbest Bölgesi’nde tersane yatırımı
kararı aldığını açıkladı. Sektörün duayenleri arasında gösterilen Akbaşoğlu’nun
yatırımını gören birkaç firma da Yumurtalık Serbest Bölgesi’nden yer kiraladı.
Ancak 2008 ekonomik krizi
kimsenin hesabında yoktu. Ekonomik krizler ilk önce gemi inşa sektörünü vurur.
Zira azalan ithalat ve ihracat daha az geminin denizlerle buluşması anlamına
gelir ki bu da sektörü felç eder. Öyle oldu. 2006’da Yumurtalık Serbest
Bölgesi’nden yer kiralayan tersane sektörü temsilcileri yatırım kararından
vazgeçtiler.
Akbaşoğlu Grup için bu kararı
vermek için çok geçti. Çünkü bölgede 175 bin metrekare alan üzerine yatırım
yapılmaya başlanmış, 15 milyon dolar harcanmıştı. Akdeniz Gemi İnşa Sanayi ve
Ticaret A.Ş. (Akdeniz Shipyard), artık Adana’nın ilk tersanesiydi.
Önceki gün Akdeniz Shipyard
Yönetim Kurulu Başkanı Metin Akbaşoğlu ile sohbet ettik. “Ceyhan’dan petrol
yükleyen gemilerin bakım ve onarım işlerini yapıyor musunuz?” diye sordum.
“Hayır” dedi ve ekledi:
“Petrol taşıyan gemiler için
yüzer havuz yatırımı yapmamız gerek. Bu da yaklaşık 20 milyon dolarlık yatırım
gerektiriyor. Tesislerimiz yeni gemi üretimine müsait. Bugüne kadar farklı
büyüklükte 20 gemi yaptık. Gemi bakım ve onarımından bu bölge hiç kazanamıyor.
Buraya gelen gemiler bakım ve onarımlarını ağırlıklı olarak Yunanistan ve
Malta’da yaptırıyor. Oysa biz yapabilsek milyon dolarlar burada kalır.”
Çok üzücü. Mersin’den
İskenderun’a Doğu Akdeniz Bölgesi’ne yıllık ortalama 6 bin gemi giriş çıkış
yapıyor. Ama hiçbirinin bakım-onarım işini yapamıyoruz. Bölgede en yakın
tersane Mısır’da. Gemi sahipleri bu ülkeyi çok tercih etmiyor. Yani bu sektöre
biz ilgi göstersek, bölgede söz sahibi olacağız.
Gemi inşası ve bakım onarımı
demir-çelikten kabloya, boyadan makineye, mobilyadan izolasyona yüzlerce
sektörü harekete geçirmesiyle biliniyor. ‘Akdeniz Shipyard’ tesislerinde
mühendisten kaynakçıya kadar 150 kişi istihdam ediliyor. Firma gerekli
yatırımını tamamlayabilmiş olsa, bu istihdamını bir çırpıda iki katına
çıkaracak. Yılda 300 geminin bakım onarımını yapsa, yaklaşık 20 milyon dolar
kazanacak.
Metin Akbaşoğlu, kendi
şirketlerinin yaşamıyor olsa da sektörde en önemli sıkıntının yatırım için
gerekli finansa erişim olduğunu söyledi. Ve Yumurtalık Serbest Bölgesi’nde
oldukları için dezavantajlı durumda kaldıklarını hatırlattı.
Serbest bölgelerde arazi
satın alınamıyor, sadece kiralanabiliyor. Akdeniz Shipyard’ın bölgede 30 milyon
dolarlık yatırımı var; ama kiralanan arazi üzerinde. Gemi üretip ihraç
ediyorlar, zor ve katma değeri yüksek sektörden ülkeye döviz kazandırıyorlar.
Bankalar durumu görmezden geliyor. İlla ipotek için gayrimenkul istiyor.
Her fırsatta ihracatçıyı
desteklediğini belirten Türk Eximbank, yatırımları artırma amaçlı kurulan Kredi
Garanti Fonu bölgede tersane sektörü için bir çalışma yapıyor mu, bilmiyorum.
Ama Adana’nın yerel yöneticilerinden beklentimiz şu:
Yüzlerce sektörü
hareketlendirecek, binlerce istihdam sağlayacak tersane sektörüne samimiyetle
ilgi gösterin. Bölge ve Türkiye ekonomisi bu ilginin karşılığını kısa sürede
alır. |
YORUMLAR